Συχνά αναφερόμαστε στην κλιματική κρίση ως τη μεγαλύτερη πρόκληση της γενιάς μας, όμως πλέον δεν είναι απλώς μια πρόκληση, αλλά μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα που ήδη διαμορφώνει το παρόν και καθορίζει το μέλλον μας. Μέρα με την ημέρα, οι επιπτώσεις της γίνονται όλο και πιο οδυνηρές, επηρεάζοντας δυσανάλογα τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα. Με κάθε νέα καταστροφή, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη σκληρή αλήθεια των ολοένα και βαθύτερων ανισοτήτων, ενώ οι κυβερνήσεις αποδεικνύονται ανίκανες να ανταποκριθούν αποτελεσματικά, επιλέγοντας ημίμετρα που δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα στη ρίζα του.

Για την νέα γενιά, που βλέπει το μέλλον της να απειλείται ευθέως, η κλιματική αλλαγή είναι συνυφασμένη με τον φόβο, την οργή, την απόγνωση και, συχνά, την παραίτηση. Μέσα σε αυτή τη δυσμενή συνθήκη, η ανατροπή της αδιαφορίας και της απογοήτευσης δεν είναι απλώς ένας ευγενής στόχος, αλλά μια επιτακτική ανάγκη. Απαιτείται μία ριζική αλλαγή νοοτροπίας που θα συνοδεύσει τη συθέμελη μεταρρύθμιση στον τρόπο διακυβέρνησης και διαχείρισης του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος, ενισχύοντας τη συλλογική συμμετοχή.

Ένας από τους βασικούς πυλώνες αυτής της μετάβασης είναι η αναθεώρηση της σχέσης μας με τον δημόσιο χώρο. Μια «από τα κάτω» προσέγγιση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης ξεκινά από μια νέα αντίληψη για το πώς σχεδιάζουμε και αξιοποιούμε τους δημόσιους χώρους στα αστικά κέντρα και τις γειτονιές μας. Ο δημόσιος χώρος δεν αποτελεί απλώς έναν υποδοχέα της καθημερινότητάς μας, αλλά έναν ζωντανό τόπο κοινωνικής ζωής, πολιτιστικής και περιβαλλοντικής δράσης, στον οποίο η νέα γενιά οφείλει να έχει λόγο. Αυτός ο συμμετοχικός σχεδιασμός, που διαμορφώνει ένα περιβάλλον ανοιχτού διαλόγου και συμμετοχής, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη βιωσιμότητα των αστικών κέντρων.

Για να είναι αυτή η συμμετοχή ουσιαστική, απαιτείται όχι μόνο η ενθάρρυνση των νέων να προτείνουν λύσεις, αλλά και η θεσμοθέτηση μηχανισμών που θα τους επιτρέπουν να συνδιαμορφώνουν και να υλοποιούν τις ιδέες τους. Η δημιουργικότητα των νέων μπορεί να οδηγήσει σε καινοτόμες και αντισυμβατικές λύσεις, πέρα από τις τυπικές προσεγγίσεις των κέντρων λήψης αποφάσεων. Όταν η πολιτεία τους αντιμετωπίζει ως ουσιαστικούς συνομιλητές και όχι ως απλούς παρατηρητές, τότε το αίσθημα ματαιότητας και η κλιματική κατάθλιψη αντικαθίστανται από δράση, ελπίδα και συλλογική ευθύνη. Ένας δημόσιος χώρος που σχεδιάζεται από και για την κοινωνία μπορεί να γίνει πυρήνας αλλαγής – όχι μόνο για το περιβάλλον, αλλά και για τον τρόπο που ζούμε και αλληλεπιδρούμε μέσα στις πόλεις μας.

Σε αυτό το πλαίσιο, υλοποιήθηκε η δράση "reClaim the Hood" από την Πρωτοβουλία Νέων, υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων και με τη χρηματοδότηση των Bloomberg Philanthropies. Η δράση είχε ως στόχο την ενεργοποίηση της μαθητικής κοινότητας σε ένα σχολείο στο Μεταξουργείο, δίνοντάς στους μαθητές τη δυνατότητα να συμμετάσχουν ενεργά στη διαμόρφωση της γειτονιάς τους.

Μέσα από τη συλλογική εμπειρία και τη δημιουργική σκέψη, οι μαθητές ανέπτυξαν λύσεις που ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της εποχής τους. Εστιάζοντας σε βασικούς πυλώνες βιωσιμότητας – όπως η ανακύκλωση και η κυκλική οικονομία, οι βιώσιμες μετακινήσεις, η αναβάθμιση της καθαριότητας και η δημιουργία πράσινων νησίδων – σχεδίασαν προτάσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους και το αστικό περιβάλλον, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση ενός δημόσιου χώρου πιο βιώσιμου, περιβαλλοντικά υπεύθυνου και κλιματικά ανθεκτικού.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά σε πολιτικές που επιβάλλονται από τα πάνω. Η πραγματική αλλαγή γεννιέται στις γειτονιές, στις κοινότητες, στους δημόσιους χώρους όπου οι άνθρωποι συνδιαμορφώνουν το παρόν και το μέλλον τους. Πρωτοβουλίες όπως το "reClaim the Hood" δείχνουν πως όταν δίνεται στους νέους η ευκαιρία να συμμετέχουν ενεργά στον σχεδιασμό του περιβάλλοντός τους, δημιουργούνται λύσεις που είναι καινοτόμες, ρεαλιστικές και προσαρμοσμένες στις ανάγκες της εκάστοτε κοινότητας. Αν κάθε κοινότητα στην Ελλάδα υιοθετούσε μια τέτοια προσέγγιση, ο θετικός αντίκτυπος θα ήταν μεγαλύτερος από οποιαδήποτε πολιτική που σχεδιάζεται ερήμην των ανθρώπων αυτών.

Όταν η κάθε κοινότητα αναλαμβάνει την ευθύνη του περιβάλλοντός της, δεν αναμορφώνει απλώς τον δημόσιο χώρο, αλλά και το κοινωνικό της τοπίο, ενδυναμώνοντας τις σχέσεις αλληλεγγύης και συνεργασίας που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ. Η αλλαγή δεν είναι απλώς μια υπόθεση των κυβερνήσεων, είναι κάτι που ξεκινά από τον καθένα και την καθεμία μας, ξεχωριστά αλλά και συλλογικά. Και ίσως, αν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, να μην είναι ακόμα αργά για να χτίσουμε ένα πιο βιώσιμο και κλιματικά ανθεκτικό μέλλον.