Το θαύμα του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας, που αποτελεί την κορωνίδα της σύγχρονης ευρωπαϊκής δημοκρατίας, βασίστηκε στην οικονομική στήριξη των αδυνάτων. Αν στον 20ό αιώνα πετύχαμε να εγγυηθούμε την οικονομική ασφάλεια των ηλικιωμένων, στον 21ο καλούμαστε να εξασφαλίσουμε στους νέους και στα παιδιά τους το δικαίωμα στην ίδια τη ζωή, ανεξάρτητα από το φύλο και την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση.

Ως κοινωνικό κράτος αντιλαμβανόμαστε ένα κράτος χωρίς αποκλεισμούς, που στέκεται ως ανάχωμα στις οικονομικές δυσκολίες και ενισχύει την ατομική ευημερία, τον μοναδικό δηλαδή τρόπο να ελαχιστοποιήσει μια πολιτεία τους κοινωνικούς κινδύνους, αφού η προστασία του πολίτη από τους οικονομικούς κραδασμούς εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες και αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων. Εν ολίγοις το κοινωνικό κράτος εξασφαλίζει ακούσια, την ύπαρξη της ίδιας της δημοκρατίας.

Το μέλλον, όμως, του κοινωνικού κράτους πρόνοιας αντιμετωπίζει μια σειρά προκλήσεων που θα το αναγκάσουν αργά ή γρήγορα να προσαρμοστεί, προκειμένου να επιβιώσει και να συνεχίσει να εξυπηρετεί τον σκοπό του: την εξασφάλιση μιας δίκαιης κοινωνίας. Με έκθεσή της τον Ιανουάριο του 2023, η Ομάδα Υψηλού Επιπέδου* καταλήγει στο συμπέρασμα πως το μέλλον του κράτους πρόνοιας της ΕΕ επηρεάζεται από μια σειρά παγκόσμιων τάσεων με άνευ προηγουμένου επιπτώσεις στις κοινωνίες. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι οι δημογραφικές αλλαγές, ο συνεχώς μεταβαλλόμενος κόσμος της αγοράς εργασίας, η ψηφιοποίηση και η τεχνολογική αλλαγή.Αυτό που έχει αρκετό ενδιαφέρον είναι το «εκβιαστικό» δίλημμα που αντιμετωπίζει η μέση γυναίκα, όταν καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην εργασία και στη μητρότητα, τη στιγμή που θα έπρεπε να της δίνεται η δυνατότητα να συνδυάζει και τις δύο αυτές ιδιότητες, χωρίς η μία να επηρεάζει την άλλη. Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης το γεγονός ότι, χωρίς τη δυναμική υποστήριξη ενός προοδευτικού κοινωνικού κράτους, πολλές γυναίκες σήμερα επιλέγουν είτε να περιορίσουν τις οικογενειακές υποχρεώσεις τους είτε να περιορίσουν τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας—επιλογές που έχουν αρνητικό αποτύπωμα στην κοινωνία, την οικονομία και την παιδική φτώχεια.

Ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος οφείλει να αφουγκράζεται τις σύγχρονες προκλήσεις και να δίνει ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα όχι μόνο της δημιουργίας οικογένειας, αλλά και το δικαίωμα του παιδιού στη σωστή ανατροφή.

Η προώθηση ουσιαστικών πολιτικών για τη στήριξη οικογενειών με παιδιά θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα στη δημόσια διαβούλευση. Είναι η ώρα να συζητηθεί ανοιχτά η φροντίδα όλων των παιδιών κάτω των τριών ετών και η πρόσβασή τους σε υψηλής ποιότητας ολοήμερες υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης, προκειμένου να προωθηθεί η προσχολική ανάπτυξη και να διευκολυνθούν παράλληλα ο συνδυασμός επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής και η απασχόληση των γυναικών. Ίσως αυτή η κουβέντα να ανοίξει επιτέλους έναν νέο, ευρύ κύκλο συζητήσεων για το πώς οραματιζόμαστε τη Δημοκρατία τον 21ο αιώνα.

*Αυτή η έκθεση εκπονήθηκε από την ομάδα υψηλού επιπέδου για το μέλλον του κράτους κοινωνικής προστασίας καιπρόνοιας στην ΕΕ που συνεδρίασε μεταξύ Νοεμβρίου 2021 και Δεκεμβρίου 2022.Πρόεδρος της ομάδας ήταν η Άννα Διαμαντοπούλου, πρώην Επίτροπος της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης για θέματα Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών, πρώηνΥπουργός στην Ελλάδα και νυν πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης με έδρα στην Αθήνα,DIKTIO.

‍