Μια σημαντική και ιστορική πρωτοβουλία βρίσκεται σε εξέλιξη στη Θεσσαλονίκη, φέρνοντας στο προσκήνιο την έννοια της άμεσης δημοκρατίας και την ανάγκη για μια πόλη πιο ανθρώπινη, πιο πράσινη και πιο βιώσιμη. Φορείς της πόλης, ξεκίνησαν συλλογή υπογραφών ώστε να διεξαχθεί τοπικό δημοψήφισμα σχετικά με το μέλλον του χώρου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) στο parkodeth.gr αλλά και δια ζώσης.

Η καμπάνια ξεκίνησε στις 7 Απριλίου 2025 και μέσα σε λίγες ημέρες έχει ήδη συγκεντρώσει πάνω από 8.000 υπογραφές, τόσο ψηφιακά όσο και με φυσική παρουσία. Βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, απαιτούνται περίπου 25.000υπογραφές (το 10% των εγγεγραμμένων δημοτών) ώστε το αίτημα να προχωρήσει. Αν συμβεί αυτό, θα υπάρξει ένα πραγματικά ιδιαίτερο παράδειγμα κινητοποίησης των πολιτών για τη διαμόρφωση του δημοσίου χώρου. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αναδεικνύει στο προσκήνιο κάτι που λείπει διαχρονικά από τον σχεδιασμό των ελληνικών πόλεων: τον πολίτη.

Ουσιαστικά, στο παρόν στάδιο, οι δημότες του δήμου Θεσσαλονίκης καλούνται, όχι να ψηφίσουν υπέρ ή κατά μίας πρότασης, αλλά να υπογράψουν ένα αίτημα για να τους τεθεί αυτή η επιλογή. Μία επιλογή που θα τεθεί σαφώς με την παρακάτω διατύπωση: «Συμφωνείτε το εκθεσιακό κέντρο της ΔΕΘ να μετατραπεί με αποκλειστικά δημόσια χρηματοδότηση σε Μητροπολιτικό Πάρκου ψηλού πρασίνου, πολιτισμού και άθλησης, χωρίς νέες κατασκευές, και ταυτόχρονα(α) να διατηρηθούν μόνο τα περίπτερα με θεσμικά αποδεδειγμένη ιστορική αξία και μνήμη, ώστε να αποκατασταθούν και να φιλοξενούν ήπιες εκθεσιακές και πολιτιστικές δραστηριότητες, και (β) οι μεγάλες εκθέσεις να μεταφερθούν σε νέες εγκαταστάσεις σε δημόσια έκταση στη Σίνδο;»

Μία εύλογη απορία που μπορεί να ανακύπτει αφορά το χρονικό πλαίσιο όπου διεξάγεται η συλλογή υπογραφών. Με απλά λόγια «Γιατί τώρα;». Η απάντηση είναι απλή. Διότι το επόμενο διάστημα αναμένεται να προκηρυχθεί διαγωνισμός για επιλογή ιδιώτη επενδυτή που θα προχωρήσει στην δημιουργία νέων εκθεσιακών και συνεδριακών εγκαταστάσεων. Μία εξέλιξη, που έρχεται ως συνέχεια αποφάσεων που λήφθηκαν τα χρόνια των μνημονίων και σε αντίθεση με το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης του 1985, που προέβλεπε τη δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου και μεταφορά της εκθεσιακής δραστηριότητας στην Σίνδο.

Ωστόσο, η προοπτική της διεξαγωγής του συγκεκριμένου διαγωνισμού, δεν είναι μονόδρομος. Αν η πρωτοβουλία των πολιτών για το δημοψήφισμα πετύχει, μπορεί να αλλάξει τη ροή των εξελίξεων. Μπορεί να δώσει το δικαίωμα στους πολίτες να αποφασίσουν εάν προτιμούν την ανέγερση νέων, ογκωδών κτισμάτων από ιδιώτες στην καρδιά της πόλης, ή την δημιουργία ενός χώρου πρασίνου, προσβάσιμου σε όλους.

Μία επιλογή ιδιαίτερα κρίσιμη αν αναλογιστούμε τις συνθήκες που επικρατούν στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Το τεράστιο έλλειμμα πρασίνου είναι ένα από τα πιο έντονα χαρακτηριστικά της καθημερινότητας των κατοίκων: υψηλές θερμοκρασίες, έλλειψη χώρων για περίπατο, άθληση ή απλή ανάσα. Μάλιστα, στη Θεσσαλονίκη, σε κάθε κάτοικο αναλογούν μόλις 1,6-2,7 τετραγωνικά μέτρα πρασίνου τη στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ως ελάχιστη απαραίτητη έκταση τα 9 τ.μ..

Ανεξαρτήτως έκβασης, η πρόταση για δημοψήφισμα, αξίζει να ιδωθεί ως ένδειξη ωρίμασης της κοινωνίας των πολιτών. Οι άνθρωποι ζητούν να έχουν λόγο, όχι για να αντιδράσουν στείρα, αλλά για να συνδιαμορφώσουν. Ίσως είναι ευκαιρία να γίνουν βήματα προς μία κοινωνία συμμετοχικότητας, και όχι εναπόθεσης ευθυνών. Και αυτό από μόνο του είναι μια ελπιδοφόρα εξέλιξη.